Problemy przekładu transformacji frazeologicznych M. Uspieńskiego na język polsk

Аннотация

W artykule omawiane są problemy przekładu na język polski wybranych transformacji frazeologicznych, występujących w powieści M. Uspieoskiego „Кого за смертью посылать”. Analizie translatorycznej została poddana seria przekładowa – nieprofesjonalne przekłady fragmentu powieści, nadesłane przez dziewiętnastu tłumaczy-uczestników 12. Konkursu Translatorycznego, zorganizowanego w Instytucie Rusycystyki i Studiów Wschodnich Uniwersytetu Gdaoskiego w roku akademickim 2020-2021. Analizę oparto na koncepcji śladu frazeologicznego, zgodnie z którą przez ślad frazeologiczny rozumie się zarówno poddany transformacji frazeologizm, jak i wszystkie inne elementy tekstu, na które ów frazeologizm rozprzestrzenia swoje „działanie” – każdą aktualizację danego frazeologizmu w tekście utworu. Zadaniem tłumacza w tym przypadku jest nie tylko dobór odpowiednika, lecz identyfikacja wszystkich śladów frazeologicznych i wpisanie ich w ogólną siatkę aktualizowanych przez frazeologizm sensów. Kalambury frazeologiczne pełnią przede wszystkim funkcję ludyczną, ale jednocześnie wzbogacają semantyczną warstwę tekstu i częstokrod pełnią funkcję senso- i tekstotwórczą. Nieodtworzenie w przekładzie któregoś z elementów tej siatki może skutkowad naruszeniem globalnej spójności tekstu i zakłóceniem jego odbioru. Ponadto problemy translatoryczne w przypadku tych jednostek przekładowych związane są nie tylko z obrazowością frazeologizmów, lecz również ze specyfiką kulturową określonych konstrukcji składniowych, na których oparte są frazeologizmy. Translatorskie rozwiązania nieprofesjonalnych tłumaczy, zwłaszcza w serii przekładowej, są pod tym względem szczególnie przydatne, gdyż wskazują na miejsca braku kongruencji w systemach składni frazeologicznej i unaoczniają potrzebę dalszych badao kontrastywnych w tym zakresie.